Uitstoot (emissie) broeikasgassen
Om de aarde zit een baan bestaande uit broeikasgassen (figuur 1). Deze baan beschermt ons tegen allerlei dingen vanuit te ruimte. Het zou op aarde bijvoorbeeld gemiddeld -18 graden zijn in plaats van de gemiddelde temperatuur die wij nu kennen (15 graden). Te veel of te weinig broeikasgassen zijn ongewenst.
Waar hebben wij het nu precies over wanneer wij spreken van het broeikaseffect? De meest simpele uitleg van de werking is dat de zon warmte afstraalt en dit door de atmosfeer-lagen heen het aarde-oppervlak bereikt. Vervolgens wordt een deel weer teruggekaatst de ruimte in, maar als de broeikas-laag te dik wordt dan blijft de warmte in onze atmosfeer hangen.
Waarom worden de veehouders vaak genoemd als oorzaak?
Dat is niet duidelijk. Op een vorig artikel kwam de reactie dat de gebruikte gegevens (van meerdere wetenschappers) niet correct waren. Echter laten alle berekeningen zien dat het directe aandeel van de veehouderij verwaarloosbaar is. Pas als je delen van de berekening ziet, lijkt het aandeel erg groot. Als er al sprake is van te hoge uitstoot dan komt het niet uit Nederland (figuur 2). Deze kaart laat de totale uitstoot zien en dus niet de uitstoot van de landbouwsector.
Zes landen produceren samen meer dan 60% van alle broeikasgassen uitstoot (CO2). China en Amerika samen meer dan 40%. De opwarming van de aarde en andere broeikas gerelateerde problemen liggen voornamelijk bij deze zes landen (Business Insider).
Welke gassen hebben wij het ook al weer over?
In de atmosfeer vinden wij vooral waterdamp (H2O) en CO2 (Koolstofdioxide). Deze gassen houden warmte vast in de dampkring en daarmee verhogen zij de temperatuur in de atmosfeer dat noemen wij het ‘natuurlijk broeikaseffect’ (Cain, 2013).
| Omschrijving | Afkorting | Percentage |
| Stikstof | N2 | 78,08 |
| Zuurstof | O2 | 20,95 |
| Argon | Ar | 0,93 |
| Koolstofdioxide | CO2, | 0,038 |
| Neon | Ne | 0,0018 |
| Helium | He | 0,00052 |
| Methaan | CH4 | 0,00022 |
| Krypton | Kr | 0,0001 |
| Lachgas | N2O | 0,00005 |
| Waterstof | H2 | 0,00005 |
| Xenon | Xe | 0,000008 |
| Waterdamp | H2O | 0-7 |
In totaal is er per jaar ongeveer 805 miljard ton CO2 uitstoot.
Meer dan 95% is afkomstig uit natuurlijke bronnen (zee, vulkanen, wilde dieren, planten). 34 Miljard ton (4,2%) wordt veroorzaakt door mensen.
Meer dan de helft wordt weer geabsorbeerd door de natuur. Netto wordt er per jaar door mensen 1,6% van alle C02 geproduceerd. Dit gebeurt voornamelijk door het opwekken en verwerken van fossiele brandstoffen, cement productie en bosbouw).
Grootste oorzaaken van CO2 uitstoot
Het versterkte broeikaseffect is dus alles wat door de mens veroorzaakt wordt qua uitstoot. De grootste oorzaak is de industriële revolutie. Door het gebruik van fossiele brandstoffen is de hoeveelheid CO2 (koolstofdioxide) sterk toegenomen. De tweede grote oorzaak is het kappen van bomen (natuur). Bomen en planten slaan CO2 op (en nemen dus ook veel op) op het moment dat de natuur plaats moet maken voor industrie, wegen of woningbouw verergert de situatie dubbel. De Co2 die opgeslagen was komt vrij en er is minder natuur om de overige uitstoot op te nemen.
Het idee lijkt te leven dat het kappen van bomen voor een groot deel toe te schrijven is aan de veehouderij. Bomen moeten immers plaatsmaken voor land.
In een aantal landen is dit inderdaad een tijd het geval geweest. Dat is geen goede zaak. In Nederland mag je zonder vergunning geen boom kappen, er zal hier geen sprake zijn van bos vervangen voor landbouwgrond.
Welke broeikasgassen produceert veehouderij?
De veehouderij produceert kooldioxide (CO2), Methaan (CH4) en Lachgas (N2O). Wanneer wij kijken naar de totale hoeveelheden qua uitstoot dan zien wij dat CO2 verreweg het hoogste aandeel heeft. De landbouw heeft daar juist maar een heel klein aandeel in. Het aandeel van de landbouw in de uitstoot van Methaan en lachgas is veel groter, maar het totale aandeel van beide gassen is weer heel klein.
Conclusie is dat de Nederlandse Landbouwsector (vlees, zuivel, akkerbouw) verantwoordelijk is voor 2,9% van de jaarlijkse uitstoot in Nederland.
CO2 is de grootste ‘aandeelhouder’, maar zoals uit bovenstaande berekening en onderstaande flowchart te zien is, is het aandeel van de landbouw verwaarloosbaar. Vaak lees je stukken waarin gezegd wordt dat CO2 lang niet zo ‘zwaar’ mee weegt dan bijvoorbeeld methaan, de berekeningen echter lijken tot nog toe niet bevestigd.
world_greenhouse_gas_emissions_flowchart
41,755 MtCO2 equivalent. Land use change includes both emissions and absorptions; see Chapter 16. See Appendix 2 for detailed description of sector and end use/activity definitions, as well as data sources.
Dotted lines represent flows of less than 0.1% percent of total GHG emissions.
Wie zijn wel verantwoordelijk in Nederland?
De elf grootste ‘vervuilers’ zijn samen verantwoordelijk voor 94% van de totale uitstoot in Nederland per jaar. Het aandeel ‘energie’ van de landbouw is al verrekend. De tabel laat de gehele uitstoot zien, dus niet alleen CO2 maar ook CH4 en N20.
| Energiesector | 64880 |
| Energiebedrijven | 52440 |
| Nijverheid (geen energiesector) | 32630 |
| Vervoer | 30900 |
| Wegverkeer | 29690 |
| A,E,G-U Overige sectoren (stationair) | 17840 |
| Chemie en farmaceutische industrie | 17790 |
| Particulier huishouden | 17160 |
| Aardolie-industrie | 10590 |
| Diensten, afval en water | 10480 |
| Overige industrie | 7610 |
De conclusie is dat er meer dan voldoende mogelijkheden zijn om de CO2 terug te dringen, alleen niet in de landbouw. De winst die daar te halen is, is verwaarloosbaar.
Wat niet wegneemt dat alle beetjes helpen. Maar het is wel tijd om niet meer langer voor waar aan te nemen wat de gemiddelde dierenactivist rond schreeuwt en meer te kijken naar de landen en sectoren om ons heen. De laatste jaren lijkt de veehouderij een makkelijk doelwit geworden voor actiegroepen die claimen op te komen voor het welzijn van de dieren. Hopelijk zien zij op tijd in dat de prijs die de dieren en het milieu moet betalen wanneer de veehouderij in Nederland minder wordt, veel hoger is dan de ‘prijs’ die nu betaald wordt.
Europa
Er zitten veel voordelen aan één Europa, zeker vanuit economisch (handels)perspectief. Maar er zitten ook nadelen aan. Eén van de grote nadelen is dat data over uitstoot en broeikaseffecten e.d. bijna niet meer los van elkaar gezien kunnen worden. Deels kan dat natuurlijk ook niet omdat uitstoot geen grenzen kan zien. Maar de maatregelen (ammoniak, fosfaatreductie, krimp) gelden voor alle landen en in sommige opzichten krijg je dan een onlogisch beleid. De oplossing zit vooral in de lange termijn. De Nederlandse landbouw doet het extreem goed ten opzichte van andere landen en ook bijna op alle gebieden. Dat opgeven betekent een terugval in de ontwikkeling van de veehouderij op mondiaal niveau. Wat er voor terugkomt is niet per definitie beter. Wanneer wij kijken naar de import-export verhouding van CO2 (welke CO2 waarde hebben de producten die wij importeren – de CO2 waarde van de producten die wij exporteren) dan lijkt het op dit moment redelijk in balans. De producten die wij verkopen hebben net zo een groot aandeel in het broeikaseffect gehad (om te maken) dan de producten die wij importeren.
Maar als wij meer vlees, zuivel en groente moeten importeren omdat wij het zelf niet meer hebben, dan neemt de CO2 (op wereldniveau) onevenredig toe omdat er veel landen zijn waar de landbouw een veel groter aandeel in de totale uitstoot heeft.
Bronnen
59147242-afc9-4de7-9c54-210d2b2ea6f4.csv. Geraadpleegd van https://www.dropbox.com/s/iwowussjgyhq1uu/59147242-afc9-4de7-9c54-210d2b2ea6f4.csv?dl=0
Alhindawi, R. , Abu Nahleh, Y. , Kumar, A. & Shiwakoti, N. (2016). A multivariate regression model for road sector greenhouse gas emission [conferentiehandelingen]. doi:http://researchbank.rmit.edu.au/view/rmit:38964
ar4_syr_full_report (1).pdf. Geraadpleegd van https://www.dropbox.com/s/bonvmrmmdaeayio/ar4_syr_full_report (1).pdf?dl=0
CO2-emissies verklaard, 1990-2016 | Compendium voor de Leefomgeving . Geraadpleegd van http://www.clo.nl/indicatoren/nl0170-de-co2-emissie-verklaard
Compendium voor de Leefomgeving – CO2-emissies verklaard, 1990-2016.pdf. Geraadpleegd van https://www.dropbox.com/s/fze39q8ax2jyyjf/Compendium voor de Leefomgeving – CO2-emissies verklaard%2C 1990-2016.pdf?dl=0
ERemissie-export201804-21152148.csv. Geraadpleegd van https://www.dropbox.com/s/425637bvkegdrz9/ERemissie-export201804-21152148.csv?dl=0
Global, Regional, and National Fossil-Fuel CO2 Emissions. Geraadpleegd van http://cdiac.ess-dive.lbl.gov/trends/emis/overview_2010.html
global-warming-potential-of-greenhouse-gases-over-100-year-timescale-gwp (1).csv. Geraadpleegd van https://www.dropbox.com/s/z8o55u2gl9m0la7/global-warming-potential-of-greenhouse-gases-over-100-year-timescale-gwp (1).csv?dl=0
http://ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/wg3/ipcc_wg3_ar5_full.pdf. Geraadpleegd van http://ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/wg3/ipcc_wg3_ar5_full.pdf
http://www.climatechange2013.org/images/report/WG1AR5_ALL_FINAL.pdf. Geraadpleegd van http://www.climatechange2013.org/images/report/WG1AR5_ALL_FINAL.pdf
ipcc_wg3_ar5_full (1).pdf. Geraadpleegd van https://www.dropbox.com/s/fgszansgcqijo9j/ipcc_wg3_ar5_full (1).pdf?dl=0
Masterthesis – Lex Dolfing.pdf. Geraadpleegd van https://www.dropbox.com/s/eoesidqsld243wh/Masterthesis – Lex Dolfing.pdf?dl=0
PWHG, C. et al. (2017). Greenhouse gas emissions in the Netherlands 1990-2015 : National Inventory Report 2017. doi:http://hdl.handle.net/10029/620863
PWHG, C. et al. (2016). Greenhouse gas emissions in the Netherlands 1990-2014 : National Inventory Report 2016. doi:http://rivm.openrepository.com/rivm/handle/10029/617991
World Development Indicators (WDI) | Data Catalog. Geraadpleegd van https://datacatalog.worldbank.org/dataset/world-development-indicators
Greenhouse gas emissions as regards the sectors in the European Union countries. doi:10.13165/VPA-17-16-4-12
http://www.giss.nasa.gov.
https://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/global.html
https://www.universetoday.com
Indermu¨hle, A., Monnin, E., Stauffer, B., Stocker, T. F. & Wahlen, M. Atmospheric CO2 concentration from 60 to 20 kyr BP from the Taylor Dome ice core, Antarctica. Geophys. Res. Lett. 27, 735–738 (2000).
http://www.wri.org/resources/charts-graphs/world-greenhouse-gas-emissions-2000
https://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/syr/SYR_AR5_FINAL_full.pdf
https://ourworldindata.org/co2-and-other-greenhouse-gas-emissions#how-do-we-measure-or-estimate-co2-emissions
https://b8f65cb373b1b7b15feb-c70d8ead6ced550b4d987d7c03fcdd1d.ssl.cf3.rackcdn.com/cms/reports/documents/000/002/327/original/Carbon-Majors-Report-2017.pdf?1499691240
Indermu¨hle, A., Monnin, E., Stauffer, B., Stocker, T. F. & Wahlen, M. Atmospheric CO2 concentration from 60 to 20 kyr BP from the Taylor Dome ice core, Antarctica. Geophys. Res. Lett. 27, 735–738 (2000).
NASA GISS: Science Briefs: Greenhouse Gases: Refining the Role of Carbon Dioxide.
Het lijkt mij verstandiger om eerst bij de grote vervuilers te beginnen i.p.v. te miereneuken over die paar procent van de agrarische sector
Dag Leonie,
Ik zou heel graag willen weten op welke data je artikel gebaseerd is. Ik kan er overheen lezen, maar welke bronnen heb je gebruikt? En hoe zijn berekeningen uitgevoerd? Vanuit een persoonlijke en professionele interesse ben ik me momenteel aan het verdiepen in de ecologische impact van onder andere de melkveehouderij & voedingsmiddelenindustrie.
Ik kom graag met je in contact 🙂
Hallo Lonneke
Je hebt gelijk, de bronnen horen er gewoon bij. Onderaan staan de meest geraadpleegde bronnen. In het document heb ik een afbeelding toegevoegd die aan de basis van de berekeningen stond. Er worden echt te veel verschillende uitgangspunten gebruikt, het zou mooi zijn als wij allemaal toegang hebben tot dezelfde getallen en ook weten dat deze kloppen. Nu lijkt het soms alsof je voor en tegenstanders hebt als het gaat om milieuproblematiek, terwijl iedereen volgens mij hetzelfde wil. Kijken waar de grootste problemen liggen en met zijn allen die problemen aanpakken.
Ik begrijp de verschillen niet, Kwestie van definitie?
Broeikasuitstoot
Uitstoot koolstofdioxide-equivalenten naar sector in 2017
mld kilo %
Energiebedrijven 48,5 29,7
Grote industrieën 35,3 21,6
Wegverkeer 29,7 18,2
Gebouwde omgeving 24,1 14,8
Overig 16,8 10,3
Landbouw 8,9 5,5
Totaal 163,3
Volgens http://melkveehouderijbosch.nl/487-2/ was de landbouwsector (vlees, zuivel, akkerbouw) in 2017 voor 8,9 Mton, overeenkomende met 5,5 %, van de totale uitstoot aan broelkasgassen.
Nederlandse boeren zijn verplicht een deel van hun bemesting met kunstmest te doen en 25% van het Nederlandse aardgas voor industrieel verbruik gaat op aan het maken van kunstmest en dat terwijl dat terwijl dat de boeren de mest, die (deels) in biocentrales gewoon in huis hebben, ook al is het nog altijd wat teveel van het goede.
In de agrarische sector wordt er hoofdzakelijk aardgas gebruikt als energiebron. Het is zo’n 9% van het totale eindverbruik van aardgas. De glastuinbouw verbruikt verreweg het meeste aardgas binnen deze sector. Het gebruik van aardgas wordt in de agrarische sector steeds efficiënter, veel boerenbedrijven gebruiken gasmotoren waarmee tegelijkertijd elektriciteit en warmte wordt opgewekt. Dit is warmtekrachtkoppeling (WKK).
Emissies broeikasgassen, 1990-2014
1990 2014
miljoen ton % miljoen ton % Toe/afname
CO2-eq, CO2-eq,
Koolstofdioxide 7,7 4,7 7 4,4 -0,3
Methaan 15 45,6 12,6 67,2 21,6
Distikstofoxide 10 5,8
Totaal 32,7 25,4 -22
Het Compendium voor de leefomgeving constateerde dat de totale uitstoot aan broeikasgassen, omgerekend naar CO2-equivalenten in 2014 25,4 Mton bedroeg. In 1990 was de uitstoot nog 32,7 Mton; ergo een afname van 22 procent
Ook hier fitten de data van geen meter. In hoeverre afhankelijk van de definitie
Navraag bij NEA
Volgens uw berekeningen zouden de huishoudens voor 5,9 % van de uitstoot aan broeikasgassen verantwoordelijk zijn, Volgens het CBS ligt het percentage tweemaal zo hoog. Het kan aan de defenitie van wat men onder huishoudens verstaan liggen.
CO2-uitstoot op Nederlands grondgebied in mln kg
Perioden Totaal Stationaire Particulier
%
en mobiele bronnen huishouden
2010 198.940 25.350 12,7
2011 186.330 20.180 10,8
2012 183.730 21.450 11,7
2013 182.170 22.680 12,4
2014 176.750 17.530 9,9
2015 184.840 18.590 10
2016 186.180 19.310 10,4
2017 * 183.800 18.710 10,2
Volgens het CBS lag de uitstoot van huishoudens in 2017 op 18.7 Mton en zou een aandeel van 10,2 % van de totale stationaire en mobiele bronnen hebben. Stationaire bronnen zijn vuurhaarden, zoals ovens, kachels en ketels, industriële processen (hoe zijn deze aan huishoudens te linken)en overige niet-mobiele activiteiten zoals het gebruik van spuitbussen en verf en ontleding van mest (ammoniak). Mobiele bronnen zijn transportmiddelen en mobiele werktuigen met een verbrandingsmotor, zoals personenauto’s, vrachtauto’s, binnenvaartschepen en vliegtuigen, landbouwtrekkers, vorkheftrucks en (wegen)bouwmachines.
Het gaat hierbij dus om een heel brede definitie en niet specifiek om de uitstoot van de woningen alleen in het kader van de beoordeling van het effect op het gasloos maken van huizen en kantoren. Dus ik ben er nog niet uit.
Of is onduidelijk of hierbij kantoorgebouwen worden meegerekend.
Voor de ijs tijd had de aarde een hoger co2 dan nu, Door natuurlijke bos branden en meer vulcanische uitbarstingen,